Εάν επισκεφτείτε κάποιο χριστιανικό ναό και τύχει να
δείτε μια εικόνα που απεικονίζει την θεότητα, θα διαπιστώσετε ότι αυτή
περιλαμβάνει έναν γηραιό κύριο καθήμενο σε θρόνο, με άσπρα γένια και καλοσυνάτο
ύφος.
Δίπλα του κάθεται ένας νεαρότερος άντρας, ο Χριστός, και επάνω τους
ένα περιστέρι που συνήθως βρίσκεται μέσα σε Φως. Επάνω από τον γέροντα, το
φωτοστέφανο είναι σε τριγωνική ή πυραμιδική μορφή ενώ, τόσο ο ίδιος όσο και ο
Χριστός, κρατούν από μια γραφίδα που ακουμπάει πάνω σε μια σφαίρα η οποία βρίσκεται
ανάμεσά τους. Η παραπάνω περιγραφή αποτελεί την συνηθέστερη απεικόνιση της
Αγίας Τριάδας, δηλαδή του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, οι οποίοι,
όχι τυχαία, έχουν ζωγραφιστεί έτσι ώστε να αποτελούν κορυφές ενός νοητού
τριγώνου.
Σε άλλες απεικονίσεις της χριστιανικής θεότητας αλλά
και άλλων πανθέων, η υπέρτατη μορφή του Θεού είναι ένας σεβάσμιος γέροντας,
άλλοτε καλοσυνάτος αλλά άλλοτε αυστηρός, σοβαρός ή πολεμιστής. Η εικόνα αυτή
έχει εντυπωθεί τόσο ισχυρά μέσα μας που πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι πράγματι
ο Θεός είναι ένας γέρος άνθρωπος τόσο στην μορφή όσο και στην συμπεριφορά. Άλλωστε, σπεύδουν να το δικαιολογήσουν:
"Εμείς οι άνθρωποι είμαστε πλασμένοι κατ’ εικόνα του, άρα κάπως έτσι θα
είναι κι αυτός, απλώς τελειότερος και δυνατότερος από εμάς”.
Στην πραγματικότητα το παραπάνω πρότυπο του Θεού μπορεί να λειτουργήσει αρκετά καλά για αυτούς τους ανθρώπους. Ο Θεός είναι κάποιος που μοιάζει πάρα πολύ με όλους εμάς, είναι πανάγαθος, δεν γνωρίζει καν τι σημαίνει κακό ή, αν το γνωρίζει, το έχει απορρίψει από παλιά, και είναι εξαιρετικά πρόθυμος να εισακούσει τις προσευχές μας που συνήθως βρίθουν από εγωισμό. Το δύσκολο μέρος ξεκινά εκεί όπου χρειάζεται να ερμηνευθούν μερικά φαινόμενα που έρχονται σε αντίθεση με την έμφυτη καλοσύνη του. Εφόσον έχουμε να κάνουμε με έναν Θεό ελεήμονα, για ποιο λόγο να υπάρχουν αρρώστιες, πόλεμοι και τόσες δυστυχίες; Θα πει κανείς πως οι πόλεμοι είναι επιλογή των ανθρώπων και θα έχει δίκιο αλλά, δυστυχώς, στους πολέμους σκοτώνονται κυρίως εκείνοι που δεν τους επέλεξαν. Το πράγμα δυσκολεύει περισσότερο ακόμα όταν κανείς σκεφτεί φιλοσοφικά και όχι πρακτικά, όπως στο παραπάνω παράδειγμα. Ποια είναι η υπόσταση του κακού; Εφόσον ο Θεός είναι Δημιουργός των πάντων, πρέπει εκείνος να το δημιούργησε. Αλλά, ταυτόχρονα, είναι κι ένας καλοσυνάτος γέροντας που δεν το κατανοεί μιας και δεν είναι στην φύση του, άρα αποκλείεται να είναι ο δημιουργός του. Θα μπορούσαμε να γεμίσουμε πολλές σελίδες με παρόμοια ερωτήματα, από τα απλούστερα έως τα συνθετότερα, αλλά οι απαντήσεις μας δυστυχώς θα περιείχαν πολύ περισσότερα ερωτηματικά παρά τελείες και παύλες. Ποια μπορεί να είναι η αιτία ή οι αιτίες της άγνοιάς μας αυτής;
Καταρχάς η ίδια η φύση του Θείου, που στην ολότητά της
είναι ακατάληπτη στο επίπεδό μας. Όπως έλεγαν οι αρχαίοι: "Ότι Θεός ή
μη Θεός ή το μέσον, τις φης ερευνήσας βροτών;". Ωστόσο, ένα σημαντικό μέρος των αποριών μας θα
λυνόταν εάν κατανοούσαμε ότι αποτελούν επακόλουθα του ανθρωπομορφισμού με τον
οποίο αντιλαμβανόμαστε το Θείο. Δημιουργώντας έναν Θεό κατ' εικόνα του
ανθρώπου, είμαστε αναγκασμένοι, αφενός να του προσδώσουμε ανθρώπινη μορφή,
αφετέρου να τον φορτώσουμε με όλα τα ανθρώπινα ελαττώματα και προτερήματα. Ο
Θεός που φτιάχνουμε με αυτό τον τρόπο αναπόφευκτα θα δείχνει συμπάθειες και
αντιπάθειες, θα οργίζεται, θα δείχνει έλεος, θα φέρνει πόλεμο αλλά και ειρήνη,
θα ζηλεύει και θα φθονεί, θα αγαπά και θα θυσιάζεται, θα είναι λογικός αλλά και
παράλογος.
Μια απλή ανάγνωση της Παλαιάς Διαθήκης θα σας βοηθήσει
να εντοπίσετε όλα τα παραπάνω στοιχεία του Θεού αν και, όπως έχουμε πει, το
σημαντικό αυτό βιβλίο κρύβει περισσότερα μυστικά από όσα φαντάζεται ο ψάλτης
που το διαβάζει την Κυριακή στην Λειτουργία. Δεν είμαι από εκείνους που τα
βλέπουν όλα μαύρα. Κατανοώ την ανάγκη της δημιουργίας του ανθρωπομορφικού
προτύπου της Θεότητας με όλα τα ανθρώπινα ελαττώματα. Καλώς ή κακώς δεν
είναι όλοι οι άνθρωποι έτοιμοι να διαλογιστούν σε έναν Θεό που δεν είναι
καθόλου με την έννοια που νομίζουμε. Στην πραγματικότητα ο Θεός που έχουμε
δημιουργήσει είναι ένας πολύ κακός άνθρωπος που γίνεται καλός ανάλογα με το εάν
εκείνο που συμβαίνει είναι προς όφελός μας. Είναι ένας Θεός που δείχνει τα
δόντια του όταν δεν μας κάνει το χατίρι, και πολυεύσπλαχνος γέροντας όταν
"εισακούει" τις προσευχές μας.
Αν ο ανθρωπομορφισμός είναι το πρώτο μάθημα που μας
διδάσκει τον Θεό, οφείλουμε γρήγορα να το αφήσουμε πίσω μας. Η απεραντοσύνη του
Θεού δεν χωράει στο πεπερασμένο του εγκεφάλου μας. Μια πολύ καλή
"αντίληψη" περί της Θεότητας, ισορροπημένη και δίχως δεισιδαιμονίες
και προκαταλήψεις προσφέρει η γνώση των ΣΦΑΙΡΩΝ η οποία, όπως
και κάποια φιλοσοφικά συστήματα, λέει πως ο Θεός στην ολότητά του είναι
ακατάληπτος και ότι, στο υπέρτατο επίπεδο κατανόησής του, απλησίαστο όμως κι
αυτό από την ανθρώπινη διάνοια, ονομάζεται Εχεγιέ. Στη συνέχεια
κάθε θεϊκή εκπόρευση, δηλαδή εξελικτική φάση, ο ίδιος Θεός αποκτά διαφορετικό
όνομα, με άλλα λόγια γίνεται αντιληπτή μια διαφορετική του ιδιότητα.
Φανταστείτε, ας πούμε, τον πρίγκιπα Κάρολο της Βρετανίας, ο οποίος είναι επίσης
πρίγκιπας της Ουαλίας, και όταν πηγαίνει εκεί απευθύνεται στον λαό στην
διάλεκτο της Ουαλίας. Το πρόσωπο είναι το ίδιο, οι ιδιότητές του αλλάζουν. Ο
Εχεγιέ γίνεται Γιαχβέ, Γιαχβέ Ελοχίμ, Ελ, Ελοχίμ Γκιμπόρ, Ελοχίμ Βε Ντάατ,
Σαβαώθ Αδωνάι, Ελοχίμ Σαβαώθ, Σαντάι Ελ Χάι, Αδωνάι Μέλεχ). Κάθε εκπόρευση έχει
διπλή όψη και πρέπει να βρίσκεται σε ισορροπία με την προηγούμενη και την
επόμενη, διαφορετικά διαταράσσεται η Δύναμη και τα αποτελέσματα είναι ολέθρια.
Έτσι η επιείκεια της σφαίρας 4 (Δίας-Ήρα, Χέσεντ) οφείλει να βρίσκεται σε
ισορροπία με την αυστηρότητα της σφαίρας 5 (Άρης-Αθηνά, Γκεβούρα), διαφορετικά
το προτέρημα γίνεται ελάττωμα. Εξαίρεση αποτελούν η σφαίρα 1 (Στέμμα-Μέτατρον,
Κέτερ) και η σφαίρα 2 (Ουρανός, Χόχμα), στις οποίες δεν υπάρχει αντίστοιχο
ελάττωμα.
Μέσα από τις Σφαίρες, καταλαβαίνει κανείς ότι στο υλικό
επίπεδο ο άνθρωπος είναι αναγκαστικά δέσμιος των νόμων που το διέπουν. Οι νόμοι
αυτοί έχουν θεσπιστεί από τον Θεό, και δεν αναιρούνται ούτε από τον ίδιο. Οι
νόμοι αυτοί δεν είναι ο Θεός αλλά μια από τις εκφάνσεις του. Αποτελεί λάθος με
λίγα λόγια η ταύτιση του Θεού με μια γενική και αόριστη Δύναμη, όπως ορισμένοι
πιστεύουν. Ο Θεός δεν είναι ούτε η βαρύτητα ούτε τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία και
οι πυρηνικές δυνάμεις.
Από την μελέτη και τον διαλογισμό πάνω στο Δέντρο της
Ζωής γίνεται κατανοητό ότι ο Θεός - Πατέρας αντανακλάται στον Υιό
και, σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, διαμέσου του Αγίου
Πνεύματος στον ίδιο τον άνθρωπο, ο οποίος είναι η εκδήλωση του Πατέρα-Θεού στο
μορφικό επίπεδο. Επομένως, είναι διαμέσου καθρεφτών που μπορούμε να
δούμε ένα μέρος της εκδήλωσης της Θεότητας. Τέτοιοι καθρέφτες είναι ο άνθρωπος
και ολόκληρη η υλική φύση. Ενώ για τους πιο προχωρημένους στο φωτεινό
μονοπάτι η εστίαση στον ψυχικό τους καθρέφτη τους δείχνει αντανακλάσεις
υψηλότερων επιπέδων και η προσέγγιση του Θείου γίνεται ουσιαστικότερα και σε
υψηλότερο βαθμό.
